Tampilkan postingan dengan label Aimoruk Timor. Tampilkan semua postingan
Tampilkan postingan dengan label Aimoruk Timor. Tampilkan semua postingan

Minggu, 01 Juni 2025

Esperiencia Moras epilepsia, tensaun fuan ataka, ran intupidu no pertubra respirasaun iha pulmaun

Andrographis Paniculata
Saude iha Ita Liman rasik 

Hatutan no arkivu esperiencia saude Rama Cristo nian ne'be interligadu ho makerek nain DDC hau rasik nia historia saude. 
Tempu liu ba,  DDC mos sofre moras hanesan hakerek iha  topiku artikel ida né; epilepsia, fuan ataka, ran intupidu no pertubra respirasaun iha pulmaun (sesak nafas)

Bazeia ba esperiencia. 
  • Fuan ataka no epilepsia ho ita lian hanaran Bibimaten. Ida ne'e akontese iha momentu ita kolen (kelelahan) tamba servisu ou hader ladeskansa, han tarde, konsumu ou han nan fahi, bibi timor ka nan karau. 
  • Ran intupidu ou sirkulasaun ran ladun diak. Ida ne'e bele fortifika ho simptoma ne'be DDC senti; tensaun aàs, isin laran, liman, kafuak tuir uat to kabas ou kanuruk sira, nune'e transmisaun enerjia ka suplemen vitamina ba ita nia isin no kakutak paradu, bele hamosu mós fuan ataka ka epilepsia no stroke tamba senti liman ain maten. 
  • Pertubrasaun respiratoriu iha pulmaun halo ita dada is mós ladún di'ak bele hamosu fuan ataka (serangan jantung) ou epilepsia. Tamba suplemen oksijeniu O2 ba ita nia isin lolon la iha. 
Relasiona ho Rama Cristo nia artikel, kauza husi moras hirak ne'e, ida mak Lumbringa ho ita lian hanesan ular oan ka matkailar ne'ebé moris iha ema nia kabun laran. Lumbringa iha ita nia kabun laran daet (menular) husi nan hirak ne'ebé ita konsumu. 
Wainhira Lumbringa moris iha ita nia kabun laran konserteza ai-han ne'ebé ita tolan ladún fó enerjia, nutrisaun ka suplemen vitamina ho di'ak ba ita nia isin tamba lumbringa mak konsumu barak liu. Depois lumbringa nia tolun halai tuir fali ita nia ran ba iha orgaun seluk hanesan pulmaun, fuan ou kakutak hodi afeta ba respirasaun, tensaun aàs halo fuan ataka, epilepsia ou hanoin lakon derpenti.

Ho ida ne'e DDC deside atu halo tratamentu saude iha Hospital National Guido Valadares Dili Timor Leste, hodi teste ran no city scan ba kakutak. Rezultadu husi teste ne'e doto'r oferese aimoruk ssss no vitamine B atu hemu dader no kalan iha oras 9:00/21:00. Nune bele han barak no deskansa ho diak atu rekopera fali kakutak tamba saraf balun estraga nune'e afeta ba memoria kakutak nian. 

Ho esperiénsia hirak ne'e sai lisaun ida hodi transforma DDC nia habitualidade oinsá konserva ka mantein saude ne'ebé diak. 
  • Konsumu ai-han hotu di'ak liu hemu tuir kedas bakmoruk (andrographis paniculata) ne'ebé kahur ona ho cha manas, hodi prevene mikrobia ou lumbringa. Bele hemu kada loron maibé labele forte liu atu labele estraga fali ita nia rins.
  • Semana ida dala tolu hemu derok ho kinur. Derok atu ajuda minimiza koagulasaun ran nune'e ran bele sirkula ho di'ak, no kinur (kunyit) atu ajuda proteze funsaun stomak no rins nune'e labele stragus ho aimoruk seluk ne'ebé ita konsumu. 
  • Deskansa ka toba, di'ak liu haklenan  ka toba ho sorin los, tamba bainhira toba sorin karuk ka taka kabun, impaktu ba respirasaun no sirkulasaun ran iha fuan ladún di'ak. Deskansa loron ida oras 8 hodi rekopera fali funsionamentu orgaun iha ita nia isin.
  • Harahun kafuak iha ita nia isin ho maneira habai fatuk iha loro manas hodi hanas isin ne'be kafuak, depois hodi liman ka ai ruma hodi hanehan kafuak refere to rahun, nunee ita nia ran sei sirkula ho diak no halakon koagulasaun ran ne'be pertubra sirkulasaun.
  • Hamenus konsumu kafe, alkohol no prevene hahan ida ne'ebé iha masin barak bele hamosu dezekilíbriu eletrólitu iha isin tanba nível sódiu aumenta aas liu, ne'ebé bele interfere ho sinál elétriku sira iha kakutak no bele hamosu konvulsaun (kejang) sira.
  • Ligadu ho moras refere dotor sujere atu DDC ha'u labele haris kolam, mota nalihun, tasi, besik iha ahi, sa'e fatin altura no lori transporte. Objetivu atu prevene akontese moras ne'e karik ita iha kondisaun ne'ebé seguru.
Agradece ba Maromak ohin loron rekopera ona 95%.

Tuir mai bele akompanha Rama Cristo nia esperiénsia kona ba Lumbringa.

Husi: Rama Cristo. 

KOIDADU HAN SATE LA TASAK 
Naan Sate la tasak kauza lumbringa

1. Stiff Person Syndrome
======================

Loron tolu liu ba, hau hetan pasiente (Mana ida), nebe hatudu sintomas: "Stiff Person Syndrome". 

Hau husu ba pasiente nia familia, tenta buka aimoruk oin tolu tuir mai; 

# Benzodiazepin.
# Baclofen. 
# Pregabalin 

Mas infelizmente, familia sira tama sai Apotek sira iha Dili laran, la hetan aimoruk oin tolu iha leten. Laiha Apotek ida-ke faan aimoruk oin 3 iha leten. 

Terpaksa tenke order ba Indonezia. Familia sira iha Indonezia mak sosa hodi haruka mai. 

2. Koidadu Han Sate La Tasak
=========================

Hau iha esperiensias balun nebe espera bele sai referensia ba ita hotu. Liu-liu ba sira nebe gosta han sate. 

Uluk sei iha Bali, hau nia kolega balun mengeluh (lamenta) mai hau, dehan, sira ba nesesidade maior (liur boot), sai lumbriga. Ita rona ema adultu (dewasa), mak lamenta dehan ba liur boot, sai fali lumbriga, nee halo ita sente "geli" too isin fulun hamriik. 

Setelah halo anamnesis klean (interview mendalam), ternyata hau deskobre, lumbriga mosu, ninia kauza nee tanba kolega sira nee gosta han sate nebe ema tunu iha dalan ninin, mas sate nee tunu laduun tasak. Liu-liu sate naan fahi. 

Iha tinan rua liu ba, hau hetan pasiente nebe hatudu sintomas Epilepsi (bibi maten). Ternyata setelah halao ezaminasaun Radiologia, rezultadu radiologia, hatudu katak iha kakutak, mosu area SOL (Space Occupying  Lesion). Tampak ada sebaran  gambaran "radio-opaque." 

Too ikus deskobre area SOL nee tanba okupadu husi lumbriga nia tolun, hamosu moras ida naran "Cysticercosis Cerebralis", nebe ikus mai kauza  mos moras Epilepsi (Bibi Maten). Cysticercosis Cerebralis akontese tanba invazaun husi lumbriga nia tolun nebe tama too kakutak, atraves sirkulasaun sistemiku. 

Setelah anamnesis mendalam, ternyata pasiente nee gosta han sate bebeik. Inklui sate naan fahi. Podeser, ema tunu sate naan fahi laduun tasak. 

Grasas a Deus, pasiente refere hatudu respon (progressu) diak ba tratamentu ho kombinasaun aimoruk, ho Carbamazepine uza ba nudar drug of choice ba Epilepsi. Kejang la akontese ona. Mas nia tenke hemu Carbamazepine tinan rua.

Atu sujere deit ba belum sira, koidadu didiak, bainhira imi hakarak haan sate nebe ema faan iha dalan ninin. Sate nain dala ruma, tunu sate la tasak. Liu-liu naan fahi nebe ita hotu hatene, frekuentamente iha kontaminasaun ho lumbriga (Cacing Pita) nebe iha lian Latin, ema bolu naran: Tanea Solium ou Tanda Saginata. 

Kualker naan nebe tunu ka tein la tasak, depois iha naan nia laran, iha lumbriga nia tolun ka larva, ita haan naan refere, naan nee tama ba ita nia isin, lumbriga nia tolun ka larva nee bele dezenvolve aan sai lumbriga, depois lumbriga nee invade tama too ita nia kakutak, depois lumbriga nee tolun iha ita nia kakutak.

Bainhira lumbriga involve tama too kakutak bele kauza moras Epilepsi (Bibi Maten). Mas perigu liu tan bainhira lumbriga nee sirkula (beredar) tuir ita nia "vaso sanguineo" (pembuluh darah), depois tama too ita nia fuan (jantung), depois tolun iha neba. Bele halo ita nia pembuluh darah intupidu, no kauza serangan jantung nebe rezulta mate derepente (kematian mendadak). 

Bazeia ba dadus estatistika, larva lumbriga barak mak sirkula ba ita nia pulmaun (paru-paru), depois kauza sintomas sira hanesan; mear hela deit, isin manas, dada iis araska (sesak nafas), nsst. Se lumbriga nee tolun iha ita nia pulmaun, bele hamosu problema seriu, tanba kada lumbriga bele produs tolun too rihun rua (2000) resin.   

Anyway, anggaplah mensajen nee hanesan parte ida husi KIE (Konseling, Informasi & Edukasi), nebe espera bele lori benefisius ba belun sira. Ita ema Timor nia kultura, atende festa barak. Loron boot mos barak. Inklui Selebrasaun Paskoa. Ema barak gosta haan naan. Fara mais ema Timor gosta haan naan fahi. Koidadu ho naan fahi nebe la tasak. Diak liu konsumu naan fahi nebe "overcooked" duke konsumu naan fahi nebe laduun tasak. 

Grasa a Deus, hau desde childhood too agora, la gosta tiha ona konsumu naan fahi. Mas laos naan fahi deit. Naan sira seluk, por ezemplu daging sapi ne'eebe kontamina ho larva cacing mos bele hamosu problema boot ba ita nia saude bainhira tein la tasak.

Informasaun Adisional
===================

Joven sira agora nee, barak mak perde noite (kalan la toba). Begadang too ran maran. Buat perde noite nee laduun diak. Tanba estraga ita nia saude.

Tipu Lumbringa iha nan ou animal
Lumbringa pita Taenia Solium
Tipu lumbringa pita. 
Pita saginata iha Karau, pita siluum iha fahi, pita Asiatika iha Karau baka teritorial asia.
Aimoruk Antihelmintik

Tuka ba ne'e ita nia komparasaun. Espera ho esperiénsia hirak ne'e hotu hanesan lisaun diak atu ita banati tuir. Artikel seluk ligadu ho Saude no prevensaun nian bele haree iha pajina SAUDAVEL HO AIMORUK TIMOR.
Kmanek Wain Basuk _ Obrigadu 

Deskulpa se karik artikel ida ne'e ladún satisfas bele fo sujestaun no karik kondis ho maluk balun nia simtoma saúde nian bele share ka fahe tutan link ne'e ou barcode tuir mai.


Rabu, 01 Mei 2024

Dut Lasukar Rekopera Moras Feto no Seluk Tan

 


Dut Lasukar kategoria nudar dut fuik husi familia Asteraceae, hahu konnyecidu depois timor ukun a'n. Antes n'e molok independente husi okupasaun Indonesia, liu liu iha Betano dut refere sedauk existe. Razaun ida n'e mak ema barak iha Betano hanaran Dut Merdeka maibe ho lian latina hanaran Chromolaena Odorata Linn (Eupatorium odoratum)Nepal hanaran Banmara , Indonesia hanaran pokok kapal terbang ou pokok jepun, Sunda Indonesia hanaran Balakacida, Vietnam hanaran Co Hoi no Ingles hanaran Siam Weed. Nativamente dut Lasukkar mai husi Amerika, espalya husi Florida to Norte Argentina kontinua ba Afrika weste, central no Afrika sul to India, Sri Lanka, Bangladesh, Laos, Cambodia, Thailand, China sul, Taiwan, Indonesia, Timor-Leste, Papua New Guinea (PNG) e ohin loron perkore to rai seluk tan.

Dut Lasukar moris fasil no lais liu iha iklima tropikus no subtropikus, bele ameasa produsaun agrikula tradicional, pastajen no biodiversiade nun'e mos ameasa funsaun ekosistema. Maibe lori mos vantajen mak hanesan kria pupuk organik no biopesticida ba agrikultura nomos medicina tradicional hodi kura kanek no moras seluk tan. Har'e husi nia disvantajen halo ema barak ladun fo atensaun ba dut refere, ikus mai Chromolaena Odorata ka dut Lasukar deskobre nudar medicina herbal ida milagrozu tuir tratamentu sistema tradicional. Esteitmentu n'e verdadeiramente prova ona liu husi avaliasaun farmakolojikal (=ciencia n'ebe relasiona ho aimoruk ka medicina) n'ebe realiza husi komunidade cientifika iha mondu.

Tuir mai ita bele har'e Atividade Studu Ciencia farmakolojikal konaba dut Lasukar

  • Anti-helmintika (Anthelmintic)
Anti-helmintika nudar kategoria aimoruk ida n'ebe bele hamate lumbringa iha ema ka animal nia kabun laran nun'e bele soe sai hamutuk ho foer wainhira sentina. Ida n'e deskobre husi cientista ida naran Debidani Mishra et al katak  eter petroleum , etanol no extratos kloroformio  ninia tahan husi Eupatorium odoratum hatudu  Anti-helmintika  ida diak liu.
  • Anti-malarika (Antimalerial)
Anti-malarika baibain ho liafuan simples ita temin malaria. Rungnapa Ongkana deskobre katak extratos kloroformio  ninia tahan husi Eupatorium odoratum bele kontra K1 plasmodium falciparum nudar protozoario unicelular parasit iha ita ema nia isin, n'ebe daet husi susuk inan  ho tipu  Anopheles mosquito hodi hamosu malaria.
  • Analjesiku (Analgesic)
Analjesiko nudar termu saude nian refere liu ba tipu aimoruk ka medicina, uza hodi hatu'un no halakon ulun moras, isin moras ou ruin ka isin uat s'in (pain killing) n'ebe lapresiza halo pasiente inkonciente ka lahatene an. Cientista Chakraborty deskobre dosis extrato etanol maximu iha dut Lasukar 300 mg/kg, bele uza hodi halao tratamnetu Analjesiko.
  • Anti-inflamatoriu (Anti-Inflammatory), Antipiretikas (Antipyretic) e propriedade Antispasmodikas (Antispasmodic) 
Inflamatoriu nudar responde husi isin lolon humanu nia esforsu hodi proteje a'n husi inflamasaun. Inflamasaun bele akontece tamba dezastre monu isin nakles , hetan koa husi sasan kroat, ahi h'an nomos infeksaun husi bakteria.
Antipiretika nudar aimoruk ida n'ebe bele hat'un temperatura momentu isin manas. Jeralmente isin manas nudar sintoma ida laos refere ba moras ida, tamba n'e diskusaun konaba antipiretika foka liu b'a analjesiku. Nun'e dut Lasukar kategoria nudar analjesiku-inflamatoriu nonsteroid (NSAIDs) hodi halao tratamentu konaba rheumatizmo ka liman fukun no ain fukun bubu (gout/gota), kabun moras ka diareia no antimotilidade. Moras gout baibain kona ema ho idade liu ona tinan 40.
Antispasmodikas nudar aimoruk ida n'ebe bele halakon espasmo uat nurak. Espasmo simplifika nudar uat nurak namkurut ho durasaun tempu kleur tamba infeksaun. Wainhira espasmo akontece iha kakorok halo dada i's araska  hodi rezulta moras i's sae ka asma, tamba kakorok laran namkurut sai klot.  Espasmo bele akontece iha orgaun seluk tan.
Oludare B. Taiwo deskobre extrato metanolika husi dut Lasukar tahan bele kontra moras hirak mensiona liu b'a.
  • Antimikobakterianu (Antimycobacterial)
Apichart Suksamrarn reporta katak flavona h'at (4) iha Lasukar nia funan hanesan Isosakuranetin, 4?-hydroxy-5,6,7-trimethoxyflavanone, acacetin nomos luteolin, bele uza hodi tratamentu moras kankru. 
Rajaun Isosakuranetin hatudu antibakteria moderadu hasoru Mycobacterium tuberculosis ho valor MIC 174,8 µM no 4?-hydroxy-5,6,7-trimethoxyflavanone MIC 606.0acacetin 704.2 no luteolin ho valor 699.3 µM.  Acacetina kontra células kankru iha Aten células k'ik (NCI-H187) ho valor MIC 24,6 µM, enkuantu luteolina kontra  células NCI-H187 ho toxidade moderadu nia valor MIC 19.2 µM nomos luteolina kontra kankru susun ho toxidade normal nia valor respectivamente MIC 38.4 µM.

  • Kolajenu

Kolajenu nudar protein ida iha ema nia isin mais ou menus 30%. Funsaun kolajenu barak tebes bodik ita nia saude, hahu husi formasaun nihan, muskulu ka uat, kulit, ruin fukun, ruin no seluk tan. Realidade hatudu katak wainira ita la atensaun ou antisipa ho kolajenu bele fo ameasa ba ema nia moris hanesan fuan ataka, stroke ka isin matek tamba r'an laiha cirkulasaun. Tamba n'e menus kolajen lori impaktu ladiak mai saude hanesan: imunidade menus, cirkulasaun r'an lao lanormal, pertubra kabun laran absorve hahan ladun diak ka kabun bubu, mudansa ladiak ba matan, kulit, f'uk no ibun laran. Thang T. Phan reporte rezultadu preliminaria hatudu efeitu inibitoriu (pertubra) husi extratu eupolina (kura kanek) iha kontrasaun kolajenu. Signifiksasun  inibitoriu iha kontrasaun jell kolajenu husi eupolina ho nia extratu 50-200 µg/ml.

  • Insekticida
Chen Zetan reporta extratu fresku husi Lasukar bele oho Helicoverpa armigera Rezultadu hatudu misturasaun extratu 20 grama kada be litru ida bele oho larva ou inskta 73.81% no 16 g/L bele hamate 63.6%-69.3%   durante 48 oras nia laran. Tipu insekta balun mak hanesan graus gorgulyu (Sitophilus zeamais) baibain sempre hetan iha batar fouk, koto, fore no seluktan. Mortalidade insekta hetan husi extratu mina iha Lasukar 6.78%. Tamba n'e bele uza hodi produs aimoruk insekticida iha area agrikultura nian.
  • Efeitus anti-oxidantes (Anti-oxidant effects)
Phan Toan Thang reporta katak Total Extratu Ethanolic (TEE) husi 400 t'o 800 µg/ml hatudu efeitu maximu celular protektivu hasoru beneno oxidante tantu ho dosis k'ik ka b'ot.  

Rezultadu Peskiza

Avaliasaun hatudu katak Chromolaena Odorata ka Dut Lasukar bele uza hodi halao tratamentu saude konaba moras oioin tuir hanesan Kankru Susun, Saude V inan feton sira, Kista, Kankru Serviks, moras jeral hanesan Antiseptik Kanek liur no laran, Stomag ou kabun laran, Nehan Moras, Malaria ou Isin Manas, Diareia, Diabetes, Vertigo, Ulun Fatuk Moras, KolesterolKardiovaskular, Hepatoprotektor no Moras Fuan, Hipertensi, Rins, Reumatiku ou stroke no borbulyu ou Fisur.

Ida n'e mak artikel badak no sedauk kompleta. Hakerek nain sei kompleta hikas wainhira iha tempu livre. Leitores balun iha sujestaun bele fo komentariu konstrutivu nun'e bele lori beneficiu ba ita hotu. Obrigado.

Artikel seluk tan ho kategoria hanesan bele vizita pajina Medicina Tradicional


Liafuan Simplifika


Analgesik = Halakon ou hat'un moras

antimotilidade=redus servicu kabun laran momentu kabun moras ou muta.
antiseptik = Kanek oioin
Diareia= Kabun Moras ou Diareia
Hepatoprotektor = Proteje fuan
Hipertensi= tensaun a'as 
Inflamasaun= 
Kardiovaskular=Sistema sirkulasaun ran
Kankru Serviks = Nudar Tumor fuik iha ovarium
Kista Nudar Tumor maus iha ovarium
Kolesterol=Moras n'ebe hetan husi konsume mina no bokur
ovarium = oan fatin
Vertigo = oin nakdulas, hanesan iha fatin a's haketeke tun kraik)
Diabetes = Ran Midar


Ref
http://ukhwah.com/ukhwah/viewtopic.php?topic=10402&forum=19
https://halosehat.com/gizi-nutrisi/panduan-gizi/akibat-kekurangan-kolagen
http://warnawarniku354.blogspot.com/2014/04/antibiotikantipiretikanalgetik-dan-anti.html
http://arti-definisi-pengertian.info/pengertian-arti-antispasmodik/
http://jprsolutions.info/newfiles/journal-file-56cda178e6f527.86787396.pdf
https://malangvoice.com/dianggap-tanaman-penganggu-padahal-daun-balakacida-banyak-manfaatnya/
https://manfaat.co.id/manfaat-daun-balakacida
https://pdfs.semanticscholar.org/e3e6/5e3081b7c3e3a742fd68f435a728a088703c.pdf
https://www.researchgate.net/publication/267370182_The_invasive_weed_with_healing_properties_A_review_on_chromolaena_odorata
https://youtu.be/k5pEc6DlVj0

Kamis, 04 April 2024

Masin Diak Bodik Ita Ema Nia Saude

 

Masin Tasi


Artikel ida ne' kopia husi: Dotor Luduvina Da Costa Cruz

DALA BARAK TEBES, INAN FOIN PARTU SIRA LORON 3 TO 10 DEPOIS DE PARTU, MAI FALI IHA BANKU DE URJENSIA HO KEISA FORSA LAIHA TOO BALUN MAI HO KOMPLIKASOENS NEBE GRAVE.

IHA HAU NIA LARAN MOSU KEDAS HANOIN,PARESE TAMBA LA HAN MASIN!

HAU HAKBESIK NO HUSU PERGUNTA BA INAN FOIN PARTU SIRA, LORON HIRA ONA LA HAN MASIN??

HATAN, "COMESA PARTU TOO AGORA"

TAMBA SAIDA DEPOIS DE PARTU LABELE HAN MASIN?

Rajaun barak liu nebe hetan durante nee, tamba husi kedas Avo Visiavo sira hatete: 

1. Kanek nebe Inan hetan durante partu sei hetan infeksaun no han masin halo kanek diak keleur.

2. Bebé nia husar sei monu keleur no inan foin partu nebe han masin bele halo infeksaun iha bebé nia husar.


PRESIJA ATU HATENE, HAN MASIN NEBE TUIR ISIN PRESIJA IMPORTANTE TEBES BA ITA HOTU, LA INTERESE FETO OU MANE LIU-LIU BA INAN ISIN RUA, INAN FOIN PARTU, INAN NEBE FO SUSU BEBE ( ASI EKSKLUSIF) NO BEBE SIRA.

TAMBA SAIDA MASIN IMPORTANTE??
Masin laos deit fo sabor ba hahan nebe ita han, masin mos iha zat/komponente barak, hanesan:

1. Tiroid (atu ivita moras gondok/ kakorok boot), 

2. Sodium (atu zere ran lao ho diak iha isin/aliran darah, controla presaun ran nian / tensaun, no ajuda mos haruka sinal entre saraf ho muskulus/ serat otot)

3. Klorida ( atu ajuda prosesu dijestaun / pencernaan tamba masin ajuda supa subtansia iha hahan wainhira liu husi kanal dijestaun/ saluran pencernaan)

Kuando kwantidade masin menus iha ita nia ran , saida maka bele Mosu?

1. Sente kolen hela deit

2. Forsa laiha 

3. Ulun moras

4. Kaimbra akontese derpente

5. Sente konfundi no mos susar atu tau atensaun ba buat ida/ laiha konsentrasaun

6. Lakon ou menus vontade atu han

7. Laran sae too muta

8. Labele kontrola emosaun

Kadar Masin nebe menus iha ran ou Hiponatremia hanesan kondisaun seríu, tamba kuando sodium iha ran tun bele difikulta kakutak/otak atu zere be'e/cairan no mos kadar masin. 

Sodium nebe insufisiente iha ran hodi fahe ba kakutak bele halo komplikasoens seríu hanesan:


1. Lakon konsensia / Kehilangan kesadaran, 

2.halusinasaun too koma

3. Bele destroi servisu kakutak nian tamba kakutak bubu / oedem cerebral nebe bele halo presaun aas iha kakutak/ tekanan intrakarnial yang meningkat.

4. kuando ho kondisaun Hyponatremia todan, liu 48 horas nian laran bele sai perigoso tamba bele halo MATE.

NE'E DUNI, HAKARAK INFORMA BA INAN FETON SIRA NEBE FOIN PARTU ATU NAFATIN KONTINUA HAN MASIN TAMBA KANEK NEBE ITABOOT SIRA SOFRE DURANTE PARTU OU KARIK BEBE NIA HUSAR HETAN INFEKSAUN, LAOS TAMBA MASIN NEBE ITABOOT HAN MAIBE KANEK OU INFEKSAUN IHA TAMBA ITABOOT SIRA LADUN HATENE KUIDADU HIJIENIA IHA KANEK FATIN PARTU, NO MOS OINSA KUIDADU BEBE NIA ISIN/ HUSAR ( kanek iha husar dala barak tamba kontaminasaun husi Po'o / mina nebe itaboot sira tau ba bebé nia husar).

Oinsa ho kontaminasaun masin barak liu iha ita nia isin?
  • Hahan ida ne'ebé iha masin barak bele hamosu dezekilíbriu eletrólitu iha isin tanba nível sódiu aumenta aas liu, ne'ebé bele interfere ho sinál elétriku sira iha kakutak no bele hamosu konvulsaun (kejang) spesia hanesan bibi-naten ou epilepsia sira.

Be a smart Patient..

Artikel seluk tan konaba saude bele hare' iha Pajina Aimoruk Tradicional Betano Dadulas

Jumat, 05 Januari 2018

Ai dik-Erythrina variegata-Dadap Ayam

Ai dik-Erythrina variegata-Dadap Ayam 

Ai dik  nudar ai horis husi suku Fabaceae, baibain uza hanesan mahon, dikin nurak bele sai hahan bodik ema ka balada, no otan hodi tidin sai lutu-moris tamba bele aguenta ho bailoro naruk, nune'e ai dik serve moris iha teritoriu ho iklima tropikal. Ai ida ne'e bele moris iha rai bokon ou raihenek. 

Kompostu oin hira ita bele hetan iha ai dik mak henesan Alkaloid hanesan pipaforin, Erisodin, Erisovin, Erithrin, no glikose cianetu. Konteudu balun kategoria hanesan beneno, tamba ne'e wainhira atu konsumu presiza hatene didiak parte ne'ebe bele uza no dosis labele forte liu.

Utiliza
  1. Dik tahan dikin nono hemu bele habarak susuben inan nian
  2. Dik tahan dikin no funan nono hemu bele hadiak liu tan fulan mai inan feton sira,
  3. Kulit no tahan nono durante 15 menutu, hemu hanesan aimoruk:
    • Isin manas, Demam
    • I'is sae, Asma
    • Hatasak mear maran 
    • Kabun moras, diareia
    • sintina dook ra'an , disentria
    • Sintina besik kahur ho ra'an
  4. Fai dik tahan amenta ho be'e itoan bele uza hodi kompres:
    • Moras kulit
    • Labarik ne'ebe toba susar, ho maneira taka iha ulun ren sorin sorin
    • hamanas liu deit iha ahi, taka hodi hatun moras rematika,
  5. Dik fuan dulas uut, bele uza hodi kompres iha kanek ne'ebe hetan tata husi ular/samea
  6. Nia otan nurak fai halo rahun uut/dodok depois sikat iha nehan kuak, bele halakon moras iha nehan
  7. Hanesan iha pontu primeiru, amenta tan dut manlain nia abut bele kura mi'i fatuk
  8. Hanesan iha pontu primeiru, amenta tan banin be'en bele halakon lumbringa, 
obrigado
Konteudu seluk tan bele hare'e iha Pajina Aimoruk Timor

=========


Link Externu
https://id.wikipedia.org/wiki/Dadap 
http://tanamanobatq.blogspot.com/2015/02/manfaat-dan-khasiat-dadap-ayam-bagi-kesehatan.html

Selasa, 06 Juni 2017

Lafaek Nanal ~ Lidah Buaya (Aloe Vera)


Lafaek Nanal
Lafaek Nanal ho lian Melayu hanaran Lidah Buaya hahu hatene no utilija husi tinan rihun liuba’a ho razaun tamba iha beneficiu ne'ebe boot.Tuir historia katak sidadaun antigu Egipto nebe hatete ona katak beneficiu aihoris Lafaek Nanal hanesan aihoris ne'ebe bele kura moras oi oin desde tinan 1500 MC. 
Tamba ne’e nasaun antigu Egipto mensiona katak Lafaek Nanal hanesan aihoris ne'ebe moris rohan laek tuir dadus husi peskiza nebe iha hatete katak aihoris Lafaek Nanal hanesan aihoris importante ida husi espesia aihoris 10 nebe koinesidu iha mundo nebe iha potencia ba aumenta hanesan aimoruk no material prima ba industria farmacia no kosmetiku no mos sai hanesan aihan no bebidas ba saude. Laos ba ida ne'e deit maibe iha doutor ida ne'ebe husi Grecia ho naran Dioscordes haktuir katak karik  aihoris Lafaek Nanal iha nia beneficiu no valor boot tebes hanesan bele kura moras balun.

Lafaek Nanal aihoris ne'ebe rezistensia ba inflamasi,fungus,no ajuda procesu hanesan desenvolve selula, iha parte seluk bele mos hatun moras diabetes/ran midar hanesan, kakorok moras, fisul, fu’uk monu, kulit kaskadu no kulit nakloke ho fitar ki’ik. Kontrolu ba presaun ran,no sai hanesan nutrisaun hodi suporta ba ema nebe hetan moras kankru no HIV/AIDS Tuir pesquisador sira katak aihoris ida ne’e konteim substansia esencial hanesan enzim, asidu aminu,mineral, vitamina, polisakarida, no komponente seluk nebe benefisiu ba saude. Historikamente derivasaun aihoris Lafaek nanal hanaran ho lian latina Aloe Vera sai hanesan aihoris tarak mai husi regiaun Afrika

Kriteria Moris
Aihoris Lafaek Nanal hanesan aihoris ida ne'ebe moris iha sub tropiku. Atu hetan produsaun nebe diak maka sei hetan influensia husi faktores sira hanesan rai, klima no be’e altitude
 Rai
Rai hanesan media ou fatin moris aihoris nian hodi dezenvolve nutrient iha rai laran, atu bele aihoris nia abut kaer metin ba rai no bele hetan aihan hanesan bee no nutriente husi rai. geralmente kondisaun rai ne'ebe diak ba aihoris Lafaek Nanal mak rai ne'ebe bokur (subur) rai metan nebe ho nia PH maizumenus 4,5-7,5, aihoris ida ne’e sei latahan moris iha rai nebe bokon liu kresimento nebe diak mak humidade nebe maximu.
 Klima
Lafaek Nanal moris diak se wainhira kuda iha rejiaun ne'ebe udan be'en me'ediu kada tinan  (rata-rata per tahun) 200-400 mm/bulan. Nesesidade ba cresimento aihoris Lafaek Nanal ne'ebe diak maka ni'ivel umidade. Aihoris ida ne’e labele moris iha fatin ne'ebe intensidade loron matan makas (100%), intensidade nebe naton mak 40-60%, Temperatura maka 20-30°C.
 Be
Be hanesan fator importante ida ba aihoris hotu especial ba aihoris Lafaek Nanal tamba liu husi be mak aihoris nia abut desenvolve nutrient iha rai laran ho diak bele fahe aihan ba parte aihoris nian hodi nune bele fo produsaun diak. Necesidade udan been ba aihoris ida ne mak 1000-3000 mm/tinan
 Altitude
Ai-horis Lafaek Nanal atu moris diak tenki iha kondisaun altitude nebe maka diak atu ai-horis adapta an ba maka 5 m-1200 m nivel husi superfi'icie tasi. No ida ne'ebe ideal liu mak 100-500 m nivel husi tasi.

Utilidade Aihoris
Lafaek Nanal hanesan aihoris ida koinnesidu iha Timor Leste, sai hanesan mos aihoris ida ne'ebe bele kura moras, saude kulit no fu'uk. beneficiu aihoris Lafaek Nanal ba dahuluk maka ita hetan ho kategoria hanesan aimoruk ne'ebe bele halo tratamentu ba'a ema nia isin lolon tantu moras iha parte liur no laran. sekarik ita uja tuir lolos mak sei hetan kura ba iha moras hanesan tuir mai ne’e :
 Alkalizasaun Isin
 Tratamentu kardiovascular (Moras fuan)
 Kura moras Diabetes
 Kura Kanek
 Hasai veneno iha ita nia isin / detokcifikasaun
 Sistema Imunidade Isin, Hatu'un Isin, Vitamina no mineral, aminoidus 'azidu amino', Inflamasaun.
Iha fatin seluk mos aihoris Lafaek Nanal bele utilija sai :
 Hadia Fuuk ( Ba feto)
 Pomada kose ba fuuk (Ba Mane)
 Halakon Berbulha
 Halakon isin nebe metan

Aimoruk Tradicional husi aihoris Lafaek Nanal (Aloe Vera) :
1. Alkalinizasaun Isin
Alkali isin mak prosesu ida nebe preserva risku moras acidu nebe iha isin lolon. Aihan ne'ebe ita konsumo ninia konteudu asidu Idealmente mak 20%, no aihan ne'ebe laiha konteudu asidu jeralmente 80%.  Jus Lafaek nanal nudar bebidas alkalinus. Konsumu Jus ne'e bele ajuda alkalinizasaun hahan iha ita nia isin ou fo balansu ba aihan asidu mak ita konsumu. 
2. Tratamentu kardiovascular (Moras fuan)
Moras fuan hanesan problema nebe perigozu tebes ba ema nebe sirkulasaun raan iha isin lolon lao la normal .Tuir peskiza balun hatete katak wainhira me'edikus injeta extraktu aloe vera ba ran, ho lalais tebes reforca kapacidade difusaun celula ran mean no transportasaun oxije'eniu . Aihoris ne iha ninia nutrisaun ne'ebe bele regula tensaun alta ou presaun ran, hasae oksijenasaun ran atu sirkula ho diak, hatu'un kolesterol nune'e ran bele likuidu liu tan.
3. Kura moras Ran midar (Diabetes)
Benefi'iciu Konsumu aihoris Lafaek Nanal ho maneira diak sei ajuda hatun moras ran midar. Razaun Lafaek nanal iha Lectin, Mannans no Anthraquinones.
Metodu hanesan hoban Lafaek Nanal ne'ebe hasai ona nia tarak no tau ho be’e manas kopu tolu, liu minotu 10 bele hasai rai hela to malirin, bele hemu dala tolu itoan itoan kada loron
4. Kura Kanek
Atu halao kurativu ba moras kanek nebe ki’ik no kman bele kose nia kulit laran ba kanek no bele kose mos ba kanek seluk hanesan ahi han, liu loron rua ka tolu kanek bele rekopera fali hanesan baibain. Hamenus ko'or kontusaun tamba, hatu'un moras tamba dorus, hamenus estraga célula mak kauza husi konjelamentu 'Frostbite'.
5. Halakon Veneno nebe iha ita nia isin
Aihoris ne'e hanesan mo’os aihoris ne'ebe konteim gelatin barak, gelatin mak mikroba ida ne'ebe iha nia funsaun atu absorve veneno nebe iha ita nia kulit hamotuk ho foer, se karik ita konsumo barak mak wainhira ita kosar liu oras balun sente isin todan.
Jus Lafaek nanal hanesan opsaun natural ba'a prosesu desintoxikasaun ou hasai beneno husi isin tamba ita ema nia maneira moris lasaudavel hanesan fuma, junk food, estres no polusaun, presiza hamos beneno oioin hirak ne'e(junk food nudar Aihan ne'ebe ho valor nutricioal ki'ik, baibain produz ba'a forma merenda ou hahan bukae maka ita han direta laho'o preparasaun ruma).  Lafaek nanal bele minimiza depresaun, estres no redus beneno tamba iha elementu vitamina no mineral barak. 

Beneficiu seluk ne'ebe bele uja bodik fiar an mak hanesan :
1. Hadia Fuuk ( Ba feto)
Tuir tratamentu fu’uk nebe diak bele utilija aihoris Lafaek Nanal  ne'ebe besik iha ita nia hela fatin atu hodi hadia kresimentu fu’uk sai diak liu tan no bele mos hodi halakon kaspa nebe iha, bele mos uja hanesan kondicioner nune fu’uk sai mamar.
 Metodu hanesan: Fase tiha fu’uk, no foti nia tahan nebe tuan no mahar fase tia,
tuir mai loke nia kulit ho tudik nebe kroat no kose isin nebe iha laran ba ita nia
kulit fu’uk iha loron ida dala rua dader no loraik.
2. Pomada kose ba fuuk (Ba Mane)
Bain hira ita kolen atu tesi beibeik fu’uk lalika tan tesi fu’uk ita bele kose deit kreme nune ita nia fu’uk bele nafatin furak no kaber no seguru liu. Lafaek Nanal  sei sei haforsa nafatin ita atu fiar an iha tempu nebe deit.
3. Halakon Berbulha
Berbulha hanesan sintoma ida nebe baibain mosu iha ema nebe idade adulto, sei mosu kafuak no tasak iha ita nia isin liu liu parte oin (hasan, ren too, timir).iha metodu nebe simples atu bele halakon.Metodu hanesan bainhira ita la sai ba fatin ida, foti tahan ida fahe ba rua loke nia kulit kose nia been ba oin nebe mosu berbullha bainhira liu ona 15 minotus precisa fase oin ho be nebe mos tamba nia I’is bo’ot.
4. Halakon isin nebe metan
Tuir ita bo’ot sira isin nebe metan liu liu ba oin ba problema ne mosu tamba iha falhansu kosmetika ka’a fitar berbulha nian nebe tuan iha lalaok nebe simples no natural.
Metodu : antes atu hamos ita nia oin atu sai mos, foti Lafaek Nanal  nia isin, hotu tiha hamos nia isin nebe iha kulit no prepara ba tempu dader no lokraik durasaun 30 minutes .depois ida ne fase fila fali ita nia oin garante katak ita nia oin sei sai kaber no mutin fali hanesan baibain.

Oportunidade no Desafiu ba Kultivasaun Aimoruk Tradisoinal
Timor Leste sai hanesan nasaun nebe rikusoin barak teb-tebes, liu-liu ba rekursu naturais nudar nasaun nebe iha potensialidade liu ba aimoruk tradisional. Aihoris atus ba atus nebe mak toman kultura timor nian nebe hahu husi beiala sira to agora dadauk sei fiar nafatin katak iha duni nia beneficiu hodi kura moras oioin. Aleimde ida ne'e iha parte seluk mos aihoris tradicional mos utilija sai hanesan material prima ba kosmetiku tuir sistema modern uja ho metodu nebe manual
 Oportunidade mak hanesan :
1. Timor leste hanesan nasaun ida nebe iha nia potensial boot tebes iha seitor agrikula ne duni rai barak mak sei abandona.
2. Ema nebe hela iha areas remotas barak liu maka konsumo aimoruk tradiciional nebe sira hatene.
3. Ema hotu agora prefere liu halo tos iha area nebe besik iha uma, iha baliza luto, no kuda aihoris oi-oin specialmente aimoruk tradicional.
 Desafiu mak Hanesan :
1. Agrikultor sira seidauk iha koinesimentu nebe klean atu oinsa desenvolve aimoruk tradicional hanesan Lafaek Nanal oinsa bele transforma tuir sistema nebe mak diak.
2. Ita nia Recursus humanus sei menus mak sai hanesan problema nebe maka bot ba ema hotu, no agrikultor sira komeca menus ba beibeik tamba maioria hetan subsidiu husi governu.
3. Laiha dalan atu desenvolve sira nia hanoin no objectivu mesmo iha timor iha ona balun maibe seidauk atinge 100%.
=====Remata=====

Konteudu seluk tan ho kategoria hanesan bele hare'e iha Pajina Aimoruk Timor


Reff:
http://manfaat.co.id/manfaat-lidah-buaya

Kamis, 09 Juni 2016

Aifunan Vinka Roza ~ Catharanthus roseus "Vinca Rosea"



Aifunan ida ne'e fasil tebes atu hetan, tamba ema sempre uza hodi infeita uma oin no moris fasil.



Esperiensia
Aifunan ne'e susesu ona hodi trata moras ida ho simtoma hanesan; Isin moras no isin laran kafuak halo isin sai bubu to'o sai hanesan pontu mean iha kulit, ain-tur no liman fukun sin, no dala ruma sente malirin.

Kamis, 18 Februari 2016

Ai Mimba - Neem Tree "Azadirachta indica A. Juss"


Mimba tahan ho nia fuan - Azadirachta indica A. Juss

Mimba ho lian latina Azadirachta indica A. Juss mak aitahan nebe'e kategoria ba'a aihoris Herbaceous, Hanaran ho liafuan simples herbal. Aihoris ne'e hetan dahuluk iha Hindustania Madhya Pradesh, Índia. Aihoris ne'e moris iha rai-tetuk, tropikus no rai-maran,  ho distansia rai-a'as ou elevasaun  300 m husi  tasi.

Ai ne'e ninia benefisiu bele kura moras laran no liur, hanesan tuir mai ne'e:


Isin moras, Isin katar, Anti bakteria, Kanek oioin "antiseptik", Anti susuk, Nihan moras, Ibun i'is dois "bad breath", fisur/Borbullu"pimple" no Reumatismu

Rabu, 30 Desember 2015

Aibubur Bele Kura Moras Apendise no Mi-Fatuk ~ Timor white gum tree (Eucalyptus Alba)

Aibubur ~ Eucalyptus Alba

Aibubur kategoria nudar aihoris tropikal iha Azia, primeiru deskritu husi Carl Ludwig Blume iha tinan 1826 depois deskobertu husi Caspar Georg Carl Reinwardt iha Timor.

Karakteristika ai ida ne'e, ninia hun ho sanak sira ko'or mutin, ninia tahan ko'or matak-malahuk. Ninia a'as bele too metru 15. Tempu funan iha fulan agustu to novemru.

Jumat, 07 Agustus 2015

SALADA

Salada


HAMOS RINS (ginjal)

Tinan ba tinan ita nia Rins taes ran hodi soe: masin, beneno no buat seluk nebe ita nia isin lapresiza.

Akompanna tempo ba tempo,  akontese akumula masin ka beneno nebe presiza  hamos.
 Oinsa ita atu fasi Rins ?? fasil tebes,

Primeiro: 
Foti Salada futun ida fasi to'o mos, depois koa kik-kik no hatama ba'a sanan, depois amenta be litru ida no nono to nakali durante minutu sanulu, depois rai to'o malirin.
Segundu:
Hemu kopu ida lorloron no ita sei hare hotu akumulasaun masin no beneno seluk nebe sai husi ita nia Rins momentu ita ba soe-be.

Ita mos sei hare diferensia nebe maka ita nunka senti antes ne'e.

Salada konnese nudar aimoruk diak liu hodi hamos Rins naturalmente.
Fahe informasaun ne'e ba'a ema seluk nebe presiza...


Fila hikas ba'a pajina AIMORUK TIMOR hodi hare konteudu seluk tan.